بررسی پخش شایعات اعتقادی و ملی در فضای مجازی

آیا پیام های فضای مجازی را بلافاصله منتشر می کنید؟

 ثلاث- متن زیر، ارسالی علیرضا فقیه به سایت خبری تحلیلی ثلاث می باشد. هدف از درج مطلب زیر به هیچ وجه گروه، قومیت و شخص خاصی نیست و نگارنده مطلب جهت روشنگری، تحقیقات و یافته های خود را تحریر نموده است.

به نام خدا

آگاهی، چراغ راه (ایرانی نیستی اگه نخونی)

«عرب‌ها به ما آموختند به‌جای خوراک بگوییم غذا که خودشان به ادرار شتر می‌گویند. به ما آموختند برای شمارش خودمان از نفر استفاده کنیم که خودشان برای حیوانات بکار می‌برند. به ما آموختند به‌جای واق‌واق سگ بگوییم پارس که نام سرزمینمان است. به ما آموختند بگوییم شاهنامه آخرش خوش است؛ چون آخر شاهنامه ایرانی‌ها از عرب‌ها شکست خوردند. آیا زمان رهایی از ناآگاهی فرانرسیده است؟ “ایرانی نیستی به اشتراک نگذاری“.» (بخشی از شایعه‌های پخش‌شده برای ایجاد نفرت نسبت به اعراب در ایرانیان)

این‌ها تنها بخشی از شایعاتی است که در فضای مجازی پخش‌شده است. همان‌طور که می‌دانید عصر، عصر ارتباطات است. امروزه حتی یک بچه‌ی ۳ ساله هم تبلت به دست دنبال امواج اینترنت می‌گردد که بازی‌های اینترنتی خود را از سر بگیرد و یا نوجوانان و جوانان ایرانی هم با گوشی‌های ۴ یا ۵ اینچی و یا حتی بیشتر خود مشغول گشت‌وگذار در میان شبکه‌های اجتماعی معروف هستند؛ پس طبیعی است که این شایعات آن‌قدر سریع پخش شود که سرعت نور هم به گردپای آن نرسد.

پاسخ‌ها به این شایعات:

در یک ماه گذشته، صدای (voice) یکی از طنزنویسان گل‌آقا بانام مستعار “دردانه عزیز الله خوان” در فضای مجازی پخش‌شده است و ما امروز می‌خواهیم با استناد به این صدا و همچنین تحلیل این موضوع شمارا از عمق فاجعه‌ی ناآگاهی باخبر سازیم.

در این صدا، در جواب به «عرب‌ها به ما آموختند به‌جای خوراک بگوییم غذا …» گفته‌شده است که خود اعراب هم به خوراک غذا می‌گویند؛ ولی ما بدون آگاهی این متن را پخش می‌کنیم. در جواب به «به ما آموختند برای شمارش خودمان از نفر استفاده کنیم …» گفته‌شده است که واحد شمارش حیوانات نفر نیست، واحد شمارش شتر نفر است و این هم به دلیل اهمیت و کاربردهای فراوان در زندگی روزمره پیشینیان است. آن‌ها از عبارت “نفر المجرد” هم استفاده می‌کنند؛ پس این شایعه هم رد می‌شود. در پاسخ به «به ما آموختند به‌جای واق‌واق سگ بگوییم…» گفته‌شده است که عرب‌ها حتی نمی‌توانند نام سرزمین ما را درست تلفظ کنند چه برسد به توهین به ما. علاوه بر آن پارس از ریشه پاسیدن است، به معنای هشدار دادن است. در پاسخ به «به ما آموختند بگوییم شاهنامه آخرش خوش است …» گفته می‌شود که در آخر شاهنامه فردوسی شعری علیه سلطان محمود غزنوی سروده است. درست است که شاهنامه روایت کننده زندگی شاهان و وصف آنان است؛ اما در آخر جایگاه شاه وقت را با خاک یکسان می‌کند.

منحرف سازی با محرکه‌ی وطن:

این‌گونه متون با استفاده از یکی از ویژگی‌هایمان، ما را در ناآگاهی مطلق فرومی‌برند و این هم تقصیر خودمان است؛ زیرا اگر می‌خواستیم که این‌گونه متون بر روی ما تأثیرگذار نباشد، اول سطح آگاهی و فهم خود را بالا می‌بردیم. خوب این هم خود نقطه‌ضعفی است. نویسنده این‌گونه متون با استفاده از عشق ما نسبت به وطنمان، انگیزه به اشتراک‌گذاری این مطلب پوچ را در ما ایجاد می‌کند. آن‌ها با استفاده ازجمله‌ی «ایرانی نیستی اگه …» ما را منحرف می‌سازند و باعث می‌شوند که ناآگاهی را مانند یک ویروس مهلک به دیگران هم منتقل کنیم. دریک کلام، احساساتمان را مدیریت کنیم. آیا جای تأمل ندارد؟ دیگر بس نیست؟ چگونه این پیام‌های مضحک و بی‌محتوا را بدون آن‌که زحمتی به خود بدهیم، قبول می‌کنیم؟

تنها این نیست:

این تنها نمونه‌ی کوچکی از این شایعات است. شایعات دیگری هم هست که بدین شرح است: ( منبع فهرست: برترین‌ها)

۱- سال‌ها پیش در کتاب‌های زیارت‌نامه حرم‌ها و حتی در کوچه‌ها و خیابان‌ها یادداشت‌هایی می‌دیدیم با این مضامین که ائمه به خواب شخصی آمده‌اند و نکته‌ای را متذکر شده‌اند یا تأکید کرده‌اند که چیزی را به مردم منتقل کنید. در آخر یادداشت هم از قول ائمه بزرگوار قسم می‌دادند که آن یادداشت را در ۵ یا ۱۰ کتاب دیگر بنویسیم و متذکر می‌شدند که اگر این کار را انجام بدهیم حتماً خبر خوشی به ما می‌رسد و اگر آن را تکرار نکنیم، خبر بد و بلایی گریبان گیر ما خواهد شد. اما این روزها پخش نسخه اینترنتی و مجازی همین مضامین را در شبکه‌های اجتماعی شاهد هستیم؛ البته این‌گونه پیام‌ها بیشتر مختص شبکه‌های اجتماعی موبایلی است که کاربران آن را قشر زیادی از مردم تشکیل می‌دهند.

۲- مطمئناً اگر شما حتی یک روز کاربر یکی از شبکه‌ها و گروه‌های اجتماعی موبایلی باشید، پیام رأی‌گیری گوگل برای تغییر نام خلیج‌فارس برایتان آمده و از شما خواسته‌شده به لینکی بروید و به نام خلیج‌فارس در برابر خلیج عربی رأی بدهید. متأسفانه اکثر کاربران تحت تأثیر جملاتی قرار می‌گیرند که احساسات ملی را نشانه گرفته است. به همین دلیل علاوه بر رأی دادن در سایت مذکور، لینک آن را برای سایر دوستان خود هم می‌فرستند تا آن‌ها هم به خلیج‌فارس رأی دهند و از اعراب در این رأی‌گیری عقب نمانند. درصورتی‌که نمی‌دانند گوگل اگر بخواهد رأی‌گیری انجام دهد یا در سایت خودش آن را قرار می‌دهد یا خبر یا لینکی از آن را در سایت خود می‌گذارد.

۲-۱- پشت پرده:

به گزارش پلیس فتا، این سایت توسط یک جوان غیر ایرانی ایجادشده و هدفی جز کسب درآمد از این راه نداشته است. هرکدام از ما با کلیک کردن روی این لینک و رأی دادن در آن سایت، به بالا رفتن رتبه این سایت در اینترنت و بیشتر شدن اعتبار آن کمک می‌کنیم، بدون اینکه این نظرسنجی نفع یا ضرری برای خلیج‌فارس داشته باشد. علاوه بر این، بررسی‌های آماری این سایت نشان می‌دهد بیشتر شرکت‌کننده‌های آن از کشورهای ایران، آمریکا، انگلستان و آلمان هستند و درواقع از کشورهای عربی تقریباً هیچ شرکت‌کننده‌ای وجود ندارد. این یعنی تمام موضوع این نظرسنجی دروغ و فقط برای سوءاستفاده از احساسات وطن‌دوستی ایرانیان است.

۳- چرخیدن ماه به دور کعبه یکی دیگر از یادداشت‌های کپی شده بود که بین کاربران فضای مجازی چندین بار دست‌به‌دست می‌شد. در این پیام آمده است که رأس ساعت ۹ امشب، ‌ماه به بالای خانه کعبه می‌آید و آن را طواف می‌کند. اگر در این ساعت این دعاها و این نمازهای یادشده را بخوانید هر حاجتی داشته باشید مستجاب خواهد شد.

۳-۱– پشت پرده:

این مطلب در هیچ منبع دینی و حتی کتب نجومی به این صورت نیامده است ولی کاربران بدون توجه به منبع و صحت داشتن یا نداشتن این خبر، آن را برای هم ارسال می‌کنند. اصلاً هم به این نکته دقت نمی‌کنند که حتی اگر اصل موضوع هم صحیح باشد، امشبی که در خبر آمده ممکن است همین امشب نباشد و چندین شب و حتی چند ماه قبل باشد که این پیام تازه به دست ما رسیده. توجه کنید که غالباً با زمان‌های خاص استجابت دعا به‌طور ویژه در مفاتیح آمده است. حالا بگذریم از این موضوع که برای ارتباط گرفتن باخدا و عرض حاجت نزد او نیازی به طواف ماه دور کعبه نیست. او همه‌جا و همه‌وقت حاضر و ناظر است.

۴- گاهی اوقات پیام‌هایی از قول شاعران یا نویسندگان و افراد مشهور و معروف و رئیس بیمارستان‌های کذایی و… در گروه‌های مجازی منتشر و دست‌به‌دست می‌شود که در هیچ‌کدام از دیوان اشعار و کتاب‌های آن‌ها پیدا نمی‌شود. هیچ سندی هم برای تأیید آن مطلب وجود ندارد.

۴-۱- پشت پرده:

غالباً با در این‌گونه پیام‌ها محتوا از ادله کافی عقلی برخوردار نیست. به همین دلیل جعل کنندگان با آوردن این پیام‌ها از قول افراد معروف و شناخته‌شده، می‌خواهند مستندسازی کنند چون معمولاً مردم با دیدن اسامی بزرگان، قول آن‌ها را می‌پذیرند اما اگر نقل‌قولی در کار نباشد ممکن است مردم درباره آن پیام تفکر و آن را نقد کنند.

سرچشمه‌ای باقابلیت خشکاندن:

مطمئناً همه‌ی شما به‌خوبی می‌دانید، این پیام‌ها نشأت‌گرفته از ناآگاهی فردی است که این‌ها را به اشتراک می‌گذارد؛ همچنین باید متذکر شد که نویسنده‌ی این پیام‌ها مطمئناً یک ایرانی نیست یا اینکه ایرانی هست، ولی منافع و آگاهی مردمان کشورش برایش هیچ اهمیتی ندارد.

درهرصورت خدا به تمام انسان‌ها بدون هیچ بی‌عدالتی، عقل و شعور مساوی داده است؛ این اراده فرد است که خود را در برابر این‌گونه پیام‌های کذب، مقاوم سازد و نباید بدون حتی ثانیه‌ای تفکر آن را واقعی و راستین پندارد. عکس این موضوع نشأت‌گرفته از ناآگاهی است؛ زیرا او نمی‌داند که باید در برابر این پیام‌ها چه واکنشی نشان دهد و در پایان هم راه اشتباه را برمی‌گزیند.

حالا باید چکار کرد:

نکته مهم اینجاست که ما باید خودمان را تربیت کنیم که غیر از کپی و ارسال این‌گونه پیام‌ها، کارهای دیگر هم می‌توانیم انجام بدهیم.

اولاً، باید فکر کنیم و بدون این فکر نباید آن پیام را به خورد مغزمان دهیم. فرصت دهیم تا مغز درباره‌ی این پیام فکر کند. درباره‌ی این موضوع که چقدر احتمال این وجود دارد که این پیام درست یا نادرست باشد. درباره‌ی این فکر کنیم که آیا این اطلاعات با اطلاعاتی که ما در دست داریم همخوانی و یا ارتباطی دارد و آیا می‌توان با استفاده از اطلاعات خودمان، این پیام را اثبات نمود.

دوماً، پس از کمی تأمل، باید این اطلاعات را پرس‌وجو اثبات کنیم و حتماً در اطرافیان ما کسی وجود دارد که بداند این اطلاعات درست است و یا اینکه غلط است و به دنبال آن، این اطلاعات با استفاده از شواهد و دلایل به‌راحتی رد می‌شوند. این مرحله از اثبات، مهم‌ترین بخش است.

سوماً، اگر درباره پیام مورد‌نظر به نتیجه‌ای نرسیدیم، از زاویه دید یک منتقد آگاه پیام‌ها را بازخوانی کنیم. آن‌وقت نقطه‌ضعف‌های پیام، خود را نمایان می‌کنند.

علیرضا فقیه

آبان ماه ۱۳۹۴