دستفروشان و کیوسک های عرضه مواد غذائی یک چالش بهداشتی مهم

دستفروشان و کیوسک های عرضه مواد غذائی یک چالش بهداشتی مهم

مقدمه

معضل دستفروشان دوره گرد وکیوسک های ثابت وسیارعرضه کننده مواد غذائی بعنوان یکی از مشکلات بهداشتی در اکثر شهر ها وروستاهای کشور مشهود بوده وبه یکی از چالش های مهم رودرروی مرکزبهداشت مبدل شده است

با توجه به اینکه یک واحد تهیه وعرضه مواد غذایی آشامیدنی باید دارای شرایطی منطبق بر اصول بهداشتی وقوانین مرتبط باشد واین شرایط در قانون مواد خوردنی، آشامیدنی،آرایشی وبهداشتی بویژه قانون اصلاح ماده ۱۳ این قانون وآئین نامه اجرائی ودستورالعمل های مربوطه به آن امده است. همه این قوانین ،آئین نامه ها ودستورالعمل ها بر اساس یافته های علمی در زمینه بهداشت مواد غذائی وتوسط متخصصین امر تنظیم گردیده، بنحوی که سلامت مواد غذائی ودر نهایت سلامت مصرف کننده را تضمین کند.

ولی با یک نگاه ساده به دستفروشان و کیوسک های مواد غذائی می توان به این نتیجه رسید که رعایت اصول ومقررات بهداشتی در این واحد ها کاملا نامناسب است.

بعنوان مثال قرار دادن تخم مرغ وکنسرو در معرض گرما وآفتاب،تهیه وعرضه سمبوسه وساندویچ در فضای آزاد،فروش خشکبار بصورت دستفروشی ودر نظر گرفتن شرایط آب وهوای منطقه وگرد وغبار وگرما ، عرضه یخ در بهشت با یخچال های سیار ،در کنار آنها عرضه مواد لبنی( که باید حتماًدر یخجال نگهداری شود)در وسایل نقلیه در بازار روز و… همگی مواردی هستند که هر فرد عادی را به فکر می اندازد که آیا این مواد سالم هستند؟

قوانین ومقررات :

متاسفانه تاکنون قانون ومقررات خاصی در خصوص نحوه برخورد قانونی با دستفروشان و کیوسک های عرضه مواد غذائی وآشامیدنی وجود ندارد در آئین نامه قبلی ماده ۱۳ قانون مواد خوردنی ،آشامیدنی ،آرایشی وبهداشتی در ماده ۳۶ این آئین نامه عرضه وفروش مواد غذایی وآشامیدنی فاسد شدنی ومواردی که قبل مصرف شسته نمی شوند بصورت دوره گردی ممنوع اعلام کرده بودولیکن در   خصوص نحوه برخورد با این دستفروشان قانونی نیامده است که مشخص نماید وظیفه اصلی جمع آوری این دستفروشان به عهده چه ارگانی است !!!

بجز تبصره ۱ بند ۲ ماده ۵۵ شهرداری ها که سد معبر واشغال پیاده روها ومیدان وپارک وباغ های عمومی را ممنوع اعلام کرده وشهرداری ها را موظف به برخورد با این افراد نموده است .

ولیکن با توجه به سیار بودن این افراد جمع اوری آنها در سراسر کشور همیشه کارساز نبوده ودر هر شهر وروستائی این افراد حضور داشته وفعالیت دارند.

چرا فعالیت این دستفروشان و کیوسک های از نظر بهداشتی ایراد دارد؟

• محیط تهیه وعرضه غذا از نظر بهداشتی مناسب نیست .
• وضعیت مواد اولیه مورد استفاده جهت تهیه انواع غذاهای عرضه شده ونحوه نگهداری آنها مشخص نیست .
• بخشی از مراحل تهیه غذا از جمله تهیه خمیر فلافل،تهیه سوسیس بندری وتهیه مواد سمبوسه وپیچیدن آن در منازل یا مکان های نامعلومی صورت می گیرد واین اقدامات دور از چشم بازرسین بهداشت صورت گرفته وکنترلی بر آن صورت نمی گیرد.البته آگر مراحل تهیه مواد هم به دکه ها منتقل شود با توجه به شرایط محیطی اوضاع بدتر از این خواهد شد واگر به این نکته اشاره کردیم فقط عدم امکان نظارت بهداشتی بود.
• عدم وجود شیر آب ،روشوئی ظرف شوئی، صابون مایع ودرنتیجه عدم رعایت بهداشت فردی وبهداشت وسایل وتجهیزات و… در محل یک بحث مهم است.
• قرار گرفتنبرخی مواد اولیه ،مواد خام پخته نشده ومواد پخته شده در معرض گرما وگرد وغبار وامکان فساد آنها
• اکثر کسانی که در حال تهیه غذا بصورت دستفروشی یا کیوسک هستند در معرض گرما بوده وعرق ریزان این کار را انجام میدهندکه با همان دستی که عرق خود را پاک می کنند با همان دست مواد را جابجا می کنند.
• فروش تخم مرغ،کنسرو وسایر مواد غذایی بسته بندی شده نیز به صورت دستفروشی بعلت قرار گرفتن در معرض گرما وفساد زود هنگام آنها،بسیار موضوع مهمی است زیرا مواد غذائی بسته بندی شده حتی اگر یخچالی نباشند در فصل گرما باید در محل مجهز به کولر نگهداری شوند.
• عرضه خشکبار به صورت دستفروشی در وسائط نقلیه بعلت فروش در محیط روباز وتماس با گرد وغبار که ممکن است مملو از عوامل بیماریزا بوده وبا در نظر گرفتن عدم شستشو خشکبار قبل مصرف نیز حائز اهمیت است
• و…

در کل به هرمورد از اصول ومقررات بهداشتی اشاره کنیم در این دستفروشی ها وکیوسک ها رعایت نمی شود شاید تنها چیزی که بتوانند رعایت کنند ، پوشیدن روپوش وگرفتن کارت معاینه پزشکی است وعملا بقیه موارد با توجه به شرایط این  عملا ًقابل اجرا نیست واگه قابل اجرا باشد این افراد رعایت نمی کنند.

دستفروشان،کیوسک ها واعتراض صنوف قانونمند:

یکی دیگر از مشکلات دیگر فعالیت این دستفرشان وکیوسک ها، اعتراض متصدیان صنوف به این موضوع است که البته اعتراض در این بخش فقط مختص مواد غذائی نبوده وصنوف مختلف از جمله پوشاک،کیف وکفش و… به این موضوع اعتراض دارند.

متصدیان صنوف مواد غذائی در بیشتر موارد ضمن مراجعه به مراکز بهداشت اعلام می دارند که …

چرا بازرسین بهداشت در با زدید از این صنوف قوانین بهداشتی را اعمال کرده وباهر گونه تخلف بر خوردقانونی می کنند ولی اجازه میدهند دستفروشان به این شکل بدون رعایت حداقل شرایط بهداشتی کار کنند؟

اگر هدف مرکز بهداشت حفظ سلامت مردم است چرا بهداشت اقدامی جهت جمع آوری این دستفروشان انجام نمیدهد؟

چرا سایر سازمان ها ناظر بر صنوف اقدامی جهت جلوگیری از فعالیت دستفروشان انجام نمی دهند؟

واقعیت امر این است که اعتراض صنوف به مشکلات بهداشتی ناشی از فعالیت این واحد ها نیست بلکه علت اصلی اعتراض، ضرر وزیانی است که این صنوف قانونمند از فعالیت این افراد می بینند، دستفروشان وبا توجه به عدم رعایت اصول بهداشتی،عدم پرداخت عوارض ومالیات وهزینه آب وبرق وگاز هزینه کمتری پرداخت کرده ومواد تولیدی خودرا ارزانتر به فروش می رسانند در حالی که صنوف قانونمند هزینه های بسیار زیادتری را متحمل می شوند.

چه باید کرد ؟

• استقبال برخی افراد جامعه از این کیوسک ها ها ودستفروشان وخرید از آنها عامل مهمی در افزایش تعداد آنها در سطح جامعه شده در اکثر موارد شهروندان به وضعیت نامناسب بهداشتی این واحد ها توجه نکرده ولی پس از مشاهده اشیاءخارجی یا بروز مسمومیت در خود ویا اعضاء خانواده ،سریعا به مراکز بهداشت مراجعه وشکایات خود را اعلام می دارند، در حالیکه فرد خریداردرهنگام خرید شرایط نامناسب تهیه ویا عرضه را دیده ولی به آن توجه نکرده است .پس عدم استقبال وخرید وعدم وجود مشتری جهت این واحد ها خود باعث تعطیلی آنها خواهد شد.
• قانونمند کردن کیوسک ها ها بر اساس دستورالعمل های جدید وزارت بهداشت درمان وآموزش پزشکی که برخی موارد این دستورالعمل ها بشرح ذیل است:

۲-۱این واحد ها فقط مجاز به عرضه مواد بالقوه غیر خطرناک که شامل مواد بسته بندی دارای مجوز وزارت بهداشت وسایر مواد بجزانواع ساندویچ ،سمبوسه ،آش و.. می باشند ودر کل مجاز به تهیه وعرضه غذاهای حساس در این کیوسک ها نمی باشند .

۲-۲شرایط بهداشتی در کیوسک ها از جمله بهداشت دیوار وکف وسقف وبهداشت تجهیزات ووسایل ونگهداری صحیح مواد غذائی باید رعایت گردد.واحد های سیار مواد غذائی هم باید برروی خودرو نصب شده باشد.

البته ذکر این نکته ضروری است اجرای این دستورالعمل های وزارت بهداشت به این سادگی نبوده و مستلزم زیر ساخت های لازم می باشد واگر این زیر ساخت ها فراهم نشود این دستورالعمل ها اجرائی نخواهد شد.

۳-ساماندهی وجانمائی مناسب این کیوسک هاوجلوگیری قاطعانه ازفعالیت کیوسک های ثابت وسیار غیر مجاز 

  ۴- افزایش سطح آگاهی عموم جهت خرید از واحد های مجاز

تهدید های برنامه:

• مقاومت اکثر مالکین کیوسک های موجود به تغییر شکل کار خود وانطباق با دستورالعمل، در ابتدای برنامه ساماندهی
• مشکل بودن کنترل واحد های سیار با توجه به نوع فعالیت آنها
• تعداد زیاد کیوسک های ثابت وسیار موجود و مشکل جانمائی آنها

در پایان هر چند که جهت ساماندهی این واحد ها راهی سخت در پیش است ولیکن امید است با همکاری منسجم ارگان های مرتبط وهمکاری شهروندان عزیز بویژه کیوسک داران ،بتوان در آینده ای نزدیک این واحد ها ساماندهی کرد.

نوید اسماعیلی