چند نکته درباره عزاداری های محرم

اهمیت ماه محرم در تقویم شیعه و به ویژه در تقویم ما ایرانی ها بر کسی پوشیده نیست و در اهمیت این ماه همین بس که گفته شود : این ماه واقعا تکانی اساسی را در سبک و شیوه زندگی مردم غالب نقاط ایران می دهد؛ بسیاری از خیابان ها و اماکان عمومی به مناسبت این ماه سیاه پوش می شوند و بسیاری از هیئات وتکایا برپا می شود و شهر ها چهره ای دیگر می یابند.

در تاریخ معاصر و دستکم در یک قرن اخیر نیز محرم همواره فرصتی برای عرض اندام جامعه مدنی در برابر قدرت حاکم بوده است ، این ویژگی به ویژه در سال های پیش از انقلاب اسلامی بارز بوده است . اهمیت راهپیمایی تاسوعا و عاشورای سال ۱۳۵۷ در تاریخ انقلاب اسلامی را می توان در این زمینه به عنوان نمونه ذکر کرد.  راهپیمایی تاسوعا بزرگ ترین گردهمایی مخالفان حکومت شاه شد و از آن پس وقایع انقلاب در سرازیری سقوط حکومت شاه و پیروزی انقلاب قرار گرفت.

در واقع ماه محرم در تاریخ ما ایرانی ها بیشتر از آنکه مساله ای حکومتی بوده باشد مساله ای مردمی بوده و مردم در این ماه ابتکار عمل را به دست گرفته و با تشکیل هیئات و دسته ها ، سنت عزاداری برای سالار شهیدان را زنده نگه داشته اند.

در سال های اخیر متاسفانه سنت ها (بخوانید بدعت هایی) در حال باب شدن در ماه محرم است که می تواند به اصل موضوع عزاداری و فلسفه قیام عاشورا و پیام مستتر در آن و زنده نگه داشتن واقعه قیام حسین بن علی (ع) علیه حکومت ظالم و جابر یزید ، صدمه بزند.

نکته نخست اینکه دیده می شود متاسفانه دخالت هایی بی جا از سوی برخی نهادهای حاکمیتی در مساله محرم انجام می شود و تلاش می شود تا عزاداری مدنی و خودجوش مردمی به امری حکومتی و مصنوعی تقلیل یابد. این مساله فی نفسه مضر است و بیم آن است که ماه محرم رفته رفته به مناسبتی دولتی تقلیل یابد. باید به جد از این مساله جلوگیری کرد. البته این مساله به هیچ عنوان به معنای نفی نظارت و اعمال قوانین و تلاش نهادهای حکومتی و انتظامی برای برقراری نظم در هیئات و دسته های عزاداری نیست.

اما وقتی شنیده می شود فلان نهاد حکومتی به خاطر محرم پول هایی راتوزیع می کند و فلان نماینده شورا خبر از واریز پول هایی به حساب یک نماینده به منظور توزیع در هیئات مذهبی می دهد، نگرانی جدی ایجاد می شود و این پرسش ایجاد می شود که مگر مردم در طی قرن های متمادی سنت عزاداری و گرامی داشت محرم را بدون کمک و حتی با مخالفت و ممنوعیت های حکومتی حفظ نکرده اند، حال چگونه است که از حفظ این سنت و تقویت آن ناتوان شده اند؟ آن هم در یک حکومت دینی که اساسا بنیانگذار آن جمله معروفی دارد که گفته است:” این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است.”

به عنوان نگرانی نخست باید هشدار داد که نهادهای حکومتی از دخالت مستقیم در موضوع محرم و عزاداری ها و هیئات عزاداری به جد خودداری کنند و اجازه دهند محرم همان طور که در طی قرن های متمادی سینه به سینه و نسل به نسل به وسیله مردم مومن و محبان اهل بیت حفظ شده، حفظ و تقویت شود.

مساله دیگر درباره منابر محرم است. منابر محرم چه در سطح مداحی و عزاداری و چه در سطح وعظ و سخنرانی باید عاری از سیاست بازی و خط کشی های جناحی و سوء استفاده از فرصت محرم برای رسیدن به اهداف سیاسی باشد. نباید محرم بازیچه سیاسی شود و از آن به عنوان ابزاری برای کوبیدن این و آن و یا ترویج یک دیدگاه استفاده شود. باید به جد از این آفت دوری جست، چه آنکه این کار تقلیل دادن جایگاه محرم و استفاده شخصی از شهرت و اعتبار و جایگاه سالار شهیدان و از همه بدتر کشاندن ماه وحدت بخش محرم در وادی اختلافات سیاسی و جناحی است.
وانگهی تجربه نیز نشان داده است مردم تشخیص می دهند کدام منبر و کدام مداح به خاطر امام حسین (ع) سخن می گوید و کدام روحانی و یا مداح از منبر محرم و فرصت سوگواری سالار شهیدان به منظور ترویج خط و ربط سیاسی خاص و عقده گشایی علیه این و آن سوء استفاده می کند و به مرور زمان مخاطبان چنین منابری کم و کمتر خواهند شد.

موضوع مهم دیگر در عزاداری های محرم توجه هیئات و تکیه های عزاداری به ضرورت عدم ایجاد مزاحمت و یا راهبندان و سروصدای بی جهت است. عزاداری امری مستجب است در حالی که در دین ما بر این نکته تاکید شده که حتی فریضه واجبی چون نماز نباید موجب راهبندان و ایجاد مزاحمت برای خلق الله شود.

و در نهایت و  نکته پایانی اینکه رسمی باب شده است که در ماه محرم دیگ های پخت و پز در هیئات برپا می شود و میلیاردها تومان خرج تغذیه می شود.

دادن نذری امری مستحب و خوب است اما چه خوب است که هر چه می توانیم از هزینه برمستحبات بکاهیم و در راه واجبات بر زمین مانده هزینه کنیم. فقر در جامعه ما کم نیست و بسیاری از شهروندان ما گرفتار بسیاری از مشکلات هستند که چاره آنها تنها با کمک های نه چندان زیاد مالی رفع و رجوع می شود.

چه خوب است که رفته رفته در هر محلی در کنار سنت عزاداری، سنت گلریزان برای نیازمندان  همان محل را نیز در دستور کار قرار دهیم و به جای خرج کردن پول در راه پختن غذا وتوزیع اغلب این غذاها در بین خانواده ها و افراد غیر نیازمند، هزینه آن را صرف امور خیریه و کمک به نیازمندان کنیم.

باور کنیم و بپذیریم که عزاداری خالصانه برای ابا عبدالله هیج ارتباطی به مساله ای حاشیه ای چون تهیه غذا و نذری ندارد و به طور منطقی و شرعی هزینه کردن بر واجبات بر زمین مانده بسیار بهتر و ثواب تر از هزینه کردن در راه مستحبات است.

امید است عزاداری های خالصانه همه محبان سید و سالار شهیدان، مقبول باشد.