چگونه انواع مارها را بشناسیم و از گزش‌های احتمالی پیشگیری کنیم

به گزارش ثلاث، کارشناس واحد پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های شبکه بهداشت و درمان گناوه گفت: بیش از ۳ هزار نوع مار در سراسر جهان وجود دارد که تقریباً ۳۵۰ نوع آن سمی بوده و از این تعداد ۱۵۰ تا ۱۸۰ گونه سمی خطرناک هستند.
زهره گره افزود: مارها از نظر داشتن دستگاه تزریق سم به سه گروه که شامل مارهای غیر سمی، مارهای نیمه سمی و مارهای سمی خطرناک یا زهرآگین تقسیم می‌شوند.
وی ادامه داد: می‌توان مارهای سمی را با در نظر گرفتن مشخصات زیر از مارهای غیر سمی تشخیص داد؛ سر مثلثی شکل در مارهای سمی، در مقایسه با سر باریک و مدور در مارهای غیر سمی، حفره بین چشم‌ها در صورت حفره بینی در افعی‌های حفره‌دار و نبود این حفره‌ها در سایر گونه‌ها، مردمک بیضی‌شکل عمودی (مانند گربه) در مارهای سمی، در مقایسه با مردمک مدور در مارهای غیر سمی است.
این کارشناس تصریح کرد: از دیگر مشخصات مارهای سمی، یک ردیف فلس در انتهای دم مارهای سمی، در مقایسه با دو یا چند ردیف فلس در انتهای دم مارهای غیر سمی، دندان‌های اختصاص‌یافته تزریق زهر در مارهای سمی و نبود این نوع دندان‌ها در انواع مارهای غیر سمی.
وی افزود: باوجوداین، کمتر کسی می‌تواند از روی ظاهر، مارهای سمی و غیر سمی را از هم تشخیص دهد.
زهره گره اظهار داشت: در نیمه جنوبی ایران گونه‌های از مار یافت می‌شود که اصلیت آفریقایی یا آسیایی دارند و حد پراکنش آن‌ها به‌سوی دریای عمان و خلیج‌فارس و دامنه‌های جنوبی زاگرس کشیده می‌شود، مار کبرا، کفچه‌مار، مار خال‌دار، شتر مار، مار جعفری، یرمار و کک‌مار از این جمله‌اند.
وی گفت: سواحل جنوبی ایران که از نظر جغرافیایی، حد شمالی اقیانوس هند را تشکیل می‌دهند، برای مارهای دریایی، جعفری، شاخ‌دار و تیر مار زیستگاه مناسبی است، به‌علاوه گزش ناشی از مارهای زهردار حاشیه سواحل خلیج‌فارس نیز مشاهده و گزارش‌شده است.
کارشناس واحد پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های شبکه بهداشت و درمان گناوه گفت: علایم و نشانه‌های موضعی احتمالی مارگزیدگی عبارتند از وجود سوراخ در محل گزش (گاهی سوراخ شدگی وجود ندارد)، درد موضعی، سوزش، حساسیت محل گزش، تورم موضعی که به‌تدریج به سمت ناحیه اندام درگیر پیشرفت می‌نماید، بزرگ شدن دردناک غدد لنفاوی موضعی، تاول و خون‌ریزی از دیگر علایم موضعی مارگزیدگی می‌باشد.
زهره گره افزود: علایم عمومی مارگزیدگی هم شامل تهوع، استفراغ، سردرد، احساس کسالت، ضعف، گیجی، دردشکمی، اسهال، افت فشارخون و یا افزایش احتمالی آن و … می‌باشد.
کارشناس واحد پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های شبکه بهداشت و درمان گناوه گفت: در روزهای گرم، قبل از ورود به مکان‌های خنک و سایه‌دار مانند غارها از نبودن مارها مطمئن شوید، در حین راه رفتن میان علف‌های بلند، حتماً باید با دقت زیر پا را ببینید، در بسیاری از موارد، مارگزیدگی‌ها در ناحیه زیر زانو به پایین اتفاق می‌افتد؛ بنابراین باید از کفش مناسب و جوراب ضخیم هنگام گذر از مناطق احتمالی زیستگاه مار استفاده کرد.
این کارشناس ادامه داد: هنگام اقامت در چادر همیشه در چادر بسته باشد، اگر کفش‌ها را بیرون از چادر گذاشتید صبح قبل از پوشیدن دوباره آن‌ها را به‌دقت بررسی کنید.
زهره گره اقدامات اولیه پس از گزش توسط مارهای سمی را چنین عنوان کرد: آرام نمودن آسیب‌دیده مضطرب، دور نمودن آسیب‌دیده از محل حادثه، قرار دادن بیمار در حالت نشسته یا درازکش درحالی‌که اندام مارگزیده در موقعیت افقی قرار گیرد.
وی افزود: بی‌حرکت نمودن اندام مارگزیده به‌وسیله آتل یا باند پارچه‌ای، خارج ساختن تمام وسایل زینتی مانند ساعت و انگشتر، پرهیز از هرگونه دست‌کاری زخم ناشی از گزیدگی، شستشوی محل گزش با آب و صابون و بانداژ اندام مارگزیده، استفاده از برانکارد در صورت نیاز به حمل مارگزیده از اقدامات درمانی اولیه پس از گزش می‌باشد.
کارشناس واحد پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های شبکه بهداشت و درمان گناوه افزود: کلیه مصدومان و یا حتی افراد مشکوک می‌بایست در سریع‌ترین زمان ممکن به نزدیک‌ترین واحد اورژانس یا بیمارستان مراجعه نمایند./ پرتال خبری دانشگاه علوم پزشکی بوشهر