دانشجوي دکتری محیط‌ زیست در گفتگو با ثلاث مطرح کرد:

جنوب استان بوشهر نیازمند ایجاد اداره ویژه محیط‌ زیست

هفته‌نامه «ثلاث جنوب» در نظر دارد، در جهت عمل به یکی از اهداف و برنامه‌های خود که همان معرفی ظرفیت‌ها و نیروهای انسانی توانمند است، از این شماره به بعد، افرادی را که برای جامعه پیرامونی خود منشاء اثر بوده‌اند، معرفی نماید. این کار به‌دور از هرگونه سلیقه سیاسی، قومیتی، مذهبی انجام خواهد شد. باشد که این افراد، بیشتر موردتوجه و احترام جامعه، مردم و مسئولان قرار گیرند و در صورت نیاز از ظرفیت آن‌ها برای توسعه، آبادانی، سلامت، امنیت و پیشرفت منطقه، استان و کشور استفاده بهینه‌ای شود.  بشر برای حفاظت و مدیریت عاقلانه میراث حیات‌وحش و زیستگاه آن‌ که هم‌اکنون در اثر عوامل گوناگون به مقدار زیادی نابود شده است، مسئولیتی خاص به عهده دارد بنابراین حفاظت طبیعت همراه با زندگی وحش باید در برنامه‌ریزی‌های توسعه اقتصادی از اهمیت زیادی برخوردار شود. (اصل چهارم – کنفرانس جهانی محیط‌زیست – استکهلم ۱۹۷۲). بعد از صنعتی شدن و هجوم یکباره تکنولوژی در قرن نوزدهم و رشد روزافزون صنعت، شاهد نابودی محیط‌زیست در ابعاد گوناگونی شدیم. تغییرات آب و هوایی، از بین رفتن برخی از گونه‌های زیستی در اقصا نقاط جهان، نازک شدن لایه ازون و … در طی دو قرن اخیر باعث شکل‌گیری مراکز دولتی و همین‌طور انجمن‌های خودجوشی در جهان شد که وظیفه حفاظت و صیانت از محیط‌زیست را بر عهده بگیرند. ازآنجایی‌که امروزه ضرورت و اهمیت پرداختن به مسائل مربوط به محیط‌زیست از کسی پوشیده نیست برآن شدیم تا با یکی از فعالان محیط زیستی در جنوب کشور به گفت‌وگو بپردازیم.

اسماء نورانی، دانشجوی دکتری مهندسی محیط‌زیست، دارای مدرک فوق‌لیسانس مدیریت، آموزش و برنامه‌ریزی محیط‌زیست و لیسانس مهندسی منابع طبیعی گرایش محیط‌زیست همچنین مدیرعامل انجمن محیط‌زیست و منابع طبیعی نبض زمین مهرگیاه و مدیر پیش‌دبستانی محیط زیستی به نام سفیران طبیعت و مدیرعامل شرکت مهندسی نوبرآوران غروب لیان است. وی را در خانه قدیمی پدری‌شان ملاقات کردم، فضایی دلچسب که پر از خاطرات کهن کنگان و فرهنگ بومی این منطقه بود. برخورد گرم و صمیمی نورانی، گفت‌وگو را آسان‌تر ساخت.

1. در ابتدا توضیح مختصری درباره نحوه علاقه‌مندی خود به محیط‌زیست را شرح دهید.

من در خانه‌ای بزرگ شدم که درِ ورودی آن روبه‌دریا باز می‌شد و تا چشم کار می‌کرد، فقط دریا بود و دریا. پدر و مادرم هر دو شاغل بودند و از طرفی برادر من تحصیل‌کرده رشته مهندسی منابع طبیعی (شیلات) از دانشگاه بندرعباس بود. محیط خانوادگی و بستر مناسبی که در آن رشد کردم قطعاً باعث ارتباط تنگاتنگ من با طبیعت شد. همین مسائل منجر به علاقه‌مندی من به رشته محیط‌زیست شد تا حدی که نه‌تنها رشته تحصیلی‌ام بلکه تمام زندگی‌ام را همین موضوع به خود اختصاص داد.

2. انجمن نبض زمین چگونه شکل گرفت؟ لطفاً توضیح دهید.

هسته اصلی شکل‌گیری انجمن، از دانشگاه بین‌المللی پیام نور عسلویه در سال ۹۱ آغاز شد. اولین فعالیت رسمی انجمن به مناسبت روز هوای پاک در دوم اردیبهشت سال ۹۲ در شهرستان کنگان برگزار شد. «من زمین را دوست دارم» را شعار انجمن نبض زمین اعلام کردیم. انجمن نبض زمین که در ابتدا فعالیت‌های خود را از پاک‌سازی ساحل و  آموزش چهره به چهره آغاز کرده و توانست در همان روزها از سازمان بین‌المللی UNEP

 تقدیرنامه‌ای در این خصوص دریافت کند امروزه جهت فعالیت‌های انجمن سمت‌وسوی علمی به خود گرفته است. برگزاری نشست ملی فعالان عرصه محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور در عسلویه با حضور مهندس محمد درویش معاون وقت سازمان محیط‌زیست کشور، برگزاری سمینار ملی و کارگاه آموزشی عکاسی طبیعت در عسلویه با حضور اساتید برجسته ازجمله بردیا سعادت و ساسان نژادی و آی تا شکیبافر، کارگاه‌های آموزشی شهروندسبز همچنین زنان و توسعه پایدار، سمینار انرژی به مناسبت رویداد جهانی  ساعت زمین با حضور نماینده مجلس سرکار خانم الماسی، همکاری در برگزاری کنفرانس بین‌المللی انرژی و محیط‌زیست با دانشگاه خلیج‌فارس و با حضور اساتید برجسته حوزه انرژی و محیط‌زیست جوامع بین‌المللی، برگزاری نشست‌های مجازی تحت عنوان مرجان‌های حوزه خلیج‌فارس، گونه‌های در معرض انقراض، قوانین ملی و بین‌المللی محیط‌زیست همچنین برگزاری کارگاه‌های آموزشی متعدد مانند پرنده‌شناسی و پرنده‌نگری، کوک و طبیعت، آلودگی‌های محیط‌زیست، مدیریت بحران و غیره همچنین شرکت اعضاء در همایش‌های علمی محیط‌زیست و منابع طبیعی کشوری ازجمله فعالیت‌های علمی انجمن بوده است و فعالیت‌های علمی دیگری  که متأسفانه حضور ذهن ندارم.

3. تقویم انجمن نبض زمین چگونه است؟

تقویم انجمن طبق برنامه جهانی و ملی محیط‌زیست و منابع  طبیعی پیش می‌رود؛ مثلاً ۱۲ بهمن که روز جهانی حیات‌وحش بود، انجمن با برگزاری مراسمی آن روز را پاسداشت یا رویداد جهانی ساعت زمین که امسال ۱۰ فروردین‌ماه است علی‌رغم اینکه استان بوشهر جزو کلان‌شهرها نیست ولی انجمن در سال‌های اخیر توانسته با ایجاد هماهنگی بین شهرداری و دهیاری‌های استان با خاموش کردن المان‌های اصلی شهر به مدت یک ساعت (۸:۳۰ تا ۹:۳۰) در رویداد جهانی سهیم شوند. امسال دبیرخانه ساعت زمین استان بوشهر شکل گرفته است که توسط مجموعه نبض زمین مدیریت می‌شود و به همین خاطر این فرصت پیش‌آمده منجر شد مستقیماً با سازمان بین‌المللی WWF ارتباط برقرار کنیم. علاوه بر تقویم جهانی، خود انجمن مشکلات محیط‌زیستی منطقه را تشخیص می‌دهد و بر اساس این ضرورت، به آن می‌پردازد؛ مثلاً مدتی است سعی شده است در اکثر فعالیت‌ها از گونه لاک‌پشت پوزه عقابی که درخطر انقراض است صحبت به میان آید. گسترده‌ترین و متداول‌ترین فعالیتی که انجام شده در حوزه کودکان است که توانستیم حداقل به ۶۰۰ دانش‌آموز روستایی عسلویه آموزش دهیم و در کنگان با تأسیس پیش‌دبستانی «سفیران طبیعت» با محوریت آموزش محیط زیستی از سال ۹۴ توانسته‌ایم کودکان و خانواده‌هایشان را با مسائل محیط‌زیست آشنا کنیم و آن‌ها را با طبیعت آشتی دهیم.

4. ازنظر شما معضلات جدی کنونی محیط‌زیست استان و شهرستان‌ها چیست؟

خوشبختانه پیگیری‌های جدی ریاست کنونی محیط‌زیست و کارمندانشان و ارتباط بسیار خوب بین سمن‌ها، روند را برای کاهش معضلات محیط زیستی تسریع می‌دهد ولی ناگفته نماند، برخی مدیران شهری اعتقادی به محیط‌زیست ندارند و یا شاید می‌توان گفت بینش محیط زیستی ندارند و در روزهای پایانی سال باهدف ایجاد جاذبه شهری و گردشگری کماکان شاهد دریاخواری در استان هستیم؛ اما در ارتباط با کارایی بهتر اداره‌های محیط‌زیست جنوب استان باید اشاره کنم که ما در این منطقه به «اداره ویژه محیط‌زیست» نیازمندیم. تجهیزات آزمایشگاهی و نیروی انسانی این ادارات بسیار کم است و کفاف وسعت و پراکندگی کاری این ادارات را نمی‌کند. مورد دیگر اینکه با توجه به استقرار صنایع آلاینده محیط‌زیست متأسفانه هنوز برخی از شرکت‌ها کارشناس محیط‌زیست ندارند تا مسائل محیط‌زیست صنعتی شرکت را مدیریت نماید و یا این‌که چارت سازمانی محیط‌زیست توسط افراد غیرمتخصص مدیریت می‌شود. همچنین شاهد کم‌کاری برخی صنایع در خصوص مسئولیت‌های اجتماعی محیط زیستی هستیم البته ناگفته نماند برخی شرکت‌ها حتی در داخل فنس صنعتی از الزامات اولیه و ساده محیط زیستی مغفول مانده‌اند.

5. انجمن نبض زمین چه فعالیت‌هایی را در برنامه‌های آتی خود دارد؟

نزدیک‌ترین برنامه‌ای که انجمن نبض زمین به همراه دیگر انجمن‌های محیط زیستی انجام خواهد داد، پاک‌سازی نوار ساحلی جنوبی کشور  به اسم «هشت سین» که مدیر اجرایی آن مهندس پدرام پرویزی است. این طرح در استان خوزستان، بوشهر، بندرعباس و سیستان بلوچستان اجرایی می‌شود و در هفته سوم اسفند برگزار می‌گردد. علاوه بر آن برنامه ساعت زمین را داریم که در ۱۰ فروردین‌ماه به‌صورت استانی برگزار می‌شود.

6. نگرانی اصلی شما به‌عنوان محقق و کارشناس محیط زیستی نسبت به‌روزهای پایانی سال و اقدامات محیط زیستی اخیر که باب شده است چیست؟

انجام دادن کارهای محیط زیستی توسط افراد غیر محیط زیستی!

علاقه‌مندان به طبیعت زیادی وجود دارند که متأسفانه بدون داشتن دانش محیط زیستی کافی و علمی اقدام به کارهایی در جهت حفظ محیط‌زیست می‌کنند اما قابل‌توجه است بسیاری از این فعالیت‌ها که توأم با ناآگاهی انجام می‌شود باعث نابودی محیط‌زیست شده است؛ مثلاً کاشت گونه کنوکارپوس و خرزهره در اطراف چشمه مطریه که این کار غیر کارشناسی است و باعث برهم زدن تنوع زیستی و گیاهی آن منطقه شده است؛ بنابراین تأکید جدی من بر این مسئله است که اقدامات گروه‌های داوطلب در جهت حفظ و ارتقا محیط‌زیست حتماً باید با مشورت کارشناسان و متخصصان آن رشته صورت بگیرد تا ناخواسته منجر به زوال آن نشویم؛ و اما متأسفانه دغدغه دیگر این‌که این روزها بیش از آن‌که در مورد گردشگری مسئولانه بشنویم، در مورد گردشگری غیرمسئولانه، تور‌های غیرمجاز و شاد می‌شنویم! خیلی خوب است که از خودمان شروع کنیم هنگام سفر به هر شکلی به اصول جهانی اکوتوریسم پایبند باشیم، اصولی که می‌گوید به محیط‌زیست، فرهنگ و هنجار‌ها احترام بگذاریم. کمپین گردشگری شرافتمندانه که اخیراً توسط کنشگران محیط‌زیست راه‌اندازی شده است به این موضوع مهم می‌پردازد و از اقشار مختلف جامعه دعوت می‌کند تا برای حفظ پایداری امنیت و سلامت گردشگری، جامعه محلی، محیط‌زیست، طبیعت و حیوانات تلاش کنند.

نکاتی در خصوص گردشگری مسئولانه: دریچه‌ی ذهن خود را نسبت به دیگر فرهنگ‌ها، سنت‌ها و عقاید جوامع مقصد گردشگری بازکنیم؛ به حقوق انسانی افراد احترام بگذاریم؛ به حفاظت از منابع طبیعی، محیط‌زیست و حیات‌وحش کمک کنیم؛ تا آنجا که می‌توانیم درباره مقصد خود بیاموزیم و برای دانستن درباره عرف، هنجارها، آداب‌ورسوم، سنت‌ها و عقاید جامعه‌ی مقصد، وقت بگذاریم؛ از هرگونه رفتاری که می‌تواند باعث آزردن جامعه محلی شود خودداری کنیم؛ در طبیعت با خودرو طبیعت‌گردی نکنیم؛ به تنوع زیستی گیاهی و جانوری منطقه احترام بگذارم و در پی نابودی و تخریب آن نباشیم؛ بعد از ترک طبیعت جز ردپا چیزی به‌جا نگذاریم و زباله‌هایی که تولید کردیم همراه خود به شهر بیاوریم و در نزدیک‌ترین ایستگاه پسماند قرار دهیم؛ کمی پیاده‌روی کنیم؛ با خودرو در نزدیکی درختان پارک نکنیم یادمان نرود برخی گونه‌های درختی هم‌سن پدربزرگ و مادربزرگ‌هایمان هستند و ارزش اکولوژی زیادی دارند.

7. سخن پایانی

بعید می‌دانم ماهی قرمز یکی از اجزای سفره هفت‌سین بوده باشد اما اگر خانواده‌ای ماهی قرمز خرید حتماً آگاهی خود را نسبت به شرایط نگه‌داری ماهی قرمز بالا ببرد، به‌هرحال ماهی هم موجود زنده‌ای است که باید شرایط زیستی‌اش مطلوب باشد، فراموش نکنیم که در پایان نوروز به‌هیچ‌وجه نباید ماهی قرمز را در رود، چشمه، قنات و… رهاسازی کنیم. بهترین گزینه برای این کار حوض آب است که در پارک‌های شهری از طرف شهرداری معرفی می‌شود و یا کاشت سبزه‌هایی که در سیزدهم فروردین در طبیعت رها می‌شود که در این خصوص پیشنهاد می‌کنم از سبزی‌های خوراکی استفاده شود که بعد بتوان آن را مصرف نمود و یا نهال گونه‌ای متناسب و سازگار با منطقه در سفره قرار دهیم که در روز طبیعت بتوانیم در جای مناسب بکاریم البته بعد از کاشت به آبیاری و نگهداری آن‌هم توجه داشته باشیم. حراست، پاسداری و برگزاری صحیح سنت دیرینه جشن نوروز و سفره هفت‌سین در کنار تمام معضلات محیط ‌زیستی به امتداد آن امید و نشاط باستانی در کالبد جامعه کمک شایانی می‌کند؛ اما باید مراقب برخی کج‌روی‌ها باشیم، مانند سبزه‌هایی که به اسم سبزه‌ی نوروز از کشور چین به ایران وارد می‌شوند!

تلگرام؛

https://t.me/ngo_nabzezamin

اینستاگرام؛

@ngo_nabzezamin

شماره تماس؛

٠٩٣٧٨۴٨٩٩٧٣

گفتگوی اختصاصی هفته‌نامه ثلاث جنوب- ناهید بُداغی