پراکنده‌گویی‌های کرونایی/مهمان ناخوانده جهان را بیشتر بشناسیم

۱. موجودی نامرئی به سرعت جهان را تسخیر کرده؛ از انظار، غایب اما در اذهان، ‌همه جا حاضر است. سرعت زندگی ما را به شدت آهسته، اما شتاب تغییرات جهان را مضاعف کرده است. این موجود ناشناخته و نادیده، شناخت و دید بشر را نسبت به جهان به چالش کشیده و با تغییرات سریع و عدم‌قطعیت‌ها و گنگی ما، فهم جهان را دشوارتر کرده است.

۲. برخلاف تصورات قبلی از نحوه بروز آشوب جهانی،‌ چیزی که نظم دنیا را مختل کرده است نه همراه با ازدحام، هیاهو و هرج و مرج که منجر به نوعی سوت و کوری، سکوت و خلوت شده است. در واقع آن‌چه قرار و آرامش انسان‌ها را بر هم زده، قرار و آرامشی گسترده را در سطح اماکن جهان ایجاد کرده است.

۳. این موجود نادیده، هست‌ترین نادیده تاریخ(مرگ) را در سراسر جغرافیا احضار کرده است. هراس از مرگ، انسان‌ها را ده‌هزار سال پس از یکجانشینی،‌ خانه‌نشین کرده و خانه‌نشینی انسان‌ها از ترس مرگ، زندگی را به طبیعت بازگردانده است. طبیعت نشان داد به محافظت ما نیازی ندارد؛ فقط کافی‌ست کمی آرام بگیریم. آنچه ما حفاظت از محیط زیست می‌نامیم، حفاظت از امکان زیست خود ما در برابر اقدامات خود ما انسان‌هاست.

۴. با تعویق دارو و واکسن به آینده نامعلوم، تنها امید برای دفع کرونا، گرم شدن هوا بود اما کمی بعد نه تنها این احتمال رد شد که حالا مساعد شدن هوای شهرها، مردمِ زمستان‌دیده را به شکستن قرنطینه و خروج از خانه‌ها وسوسه می‌کند. گرما ناگهان از مقام منجی به متهم اشاعه بیماری بدل شده است. شاید هم طبیعت دارد با دلبری آخرین حربه‌های خود را برای رهایی از شرّ این‌ گونۀ پرهیاهو و پردردسر روی زمین به کار می‌گیرد.

۵. اگر می‌خواهی مراقب خود باشی، باید مراقب دیگران باشی تا زنجیره انتقال ویروس شکسته شود و اگر می‌خواهی مراقب دیگران باشی باید مراقب خود باشی تا بیماری را به آن‌ها منتقل نکنی. برای گذار به سلامتی، ضمن آن‌که باید از بدن دیگران «دوری» کنی اما باید با «نزدیکی» ذهنی و احساسی، همبستگی با دیگران را افزایش دهی و جان دیگری و خود را یکی بدانی. اکنون مرز «خود» با «دیگری» همان‌قدر که پررنگ شده، رنگ باخته است.

۶. وقتی نمی‌توانی دیگری را از نزدیک ببینی،‌ چندان تفاوتی ندارد که او یک خیابان دورتر باشد یا یک قاره. فاصلۀ فیزیکی (دوری و نزدیکی) سوژه نسبت به دیگری، زمانی معنا می‌یابد که سوژه امکان جابه‌جایی داشته باشد. در غیر این صورت فاصله، ۰ و ۱ است؛ یا اینجا هستی یا نه. ضمناً این موقعیت مشترک و خانه‌نشینی جهانی،‌ علاوه بر احساس نزدیکی میان دورها،‌ امکان و ضرورت ارتباط تصویری مجازی میان آن‌ها را بیشتر کرده و ضمناً عدم امکان دیدار رو در رو منجر به احساس دوری میان نزدیک‌ها شده است. این‌چنین همراه با تزلزل مفهوم فاصله، دورها، نزدیک و نزدیک‌ها، دور شده‌اند.

۷. هم‌زمان با عدم حضور آشنایان در خانه‌های یکدیگر، با برگزاری کلاس‌ها و جلسات کاری به شکل مجازی و تصویری، حالا برای نخستین‌بار غریبه‌ها به خانه‌های افراد راه یافته‌اند.

۸. با حضور سازها و آوازها روی بالکن‌ها و با ضبط و پخش هم‌خوانی و هم‌نوازی‌ها در فضای مجازی، در دوران قرنطینه خانگی در میان هنرهای هفت‌گانه،‌ موسیقی سربلند ظاهر شد. در واقع اکنون، «تنها صداست که می‌رسد.»

۹. از میان حواس پنج‌گانه، ‌کاربرد لامسه و بویایی در زندگی روزمره، کمتر و کاربرد چشایی و شنوایی، بیشتر شده (غذا و موسیقی پناه‌گاه این روزهای افراد است.) و بینایی نیز در وضعیتی بینابین است. شاید یک سِرّ افزایش آشپزی و نان‌پزی این روزها، سازوکار ناخودآگاه جبرانی برای به‌کارگیری لامسه است.

۱۰. کرونا روال زندگی را مختل کرد و به هم ریخت اما انسانِ عادت‌جو حالا کم‌کم شرایط تازه را به روال عادی زندگی خود بدل کرده است و برخی چنان به شرایط جدید خو کرده‌اند که تمایلی به ترک آن ندارند. با استمرار این وضع اگر مشکلات اقتصادی حاد نشود و سازوکارهای جدید برای انجام کارها با برخی مزیت‌های‌شان در طولانی‌مدت تثبیت شود، چه بسا بازگشت به شرایط پیشاکرونایی از برخی لحاظ به مثابه یک اختلال یا حتی بحران باشد.

✍🏼 کاوه گرایلی