آخرین تپش‌های قلب دشت جم

دشت‍‌های شهرستان جم شامل دشت جم و دشت ریز سالیان گذشته به عنوان دشت‌های پر آب استان بوشهر با منابع آب شیرین محسوب می‌شد و در باور کسی نمی‌گنجید که روزگاری دچار کم آبی و خشکسالی شود.

برداشت‌های بی‌رویه و غیراصولی توسط صنایع از جمله شرکت پالایش گاز فجر جم، منطقه عملیاتی نار و کنگان، افزایش قارچ‌گونه سنگ‌شکن‌ها در مسیر و بستر رودخانه و همچنین کشاورزی بی‌رویه و افزایش جمعیت شهرستان از جمله عوامل به وجود آمدن مشکل کم‌آبی در این شهرستان است.

همچنین خشکسالی‌های بی‌سابقه اخیر سبب شده است روند خشک‌شدن سفره‌های زیرزمینی شتابان شود تا حدی که هم اکنون خطر نشست زمین شهرستان جم را تهدید می‌کند.

بنر‌های تبلیغاتی مشکلات بی‌آبی را حل نمی‌کند

نائب رئیس شورای اسلامی شهرستان جم گفت: دشت های جم و ریز، روزگاری به عنوان غنی‌ترین دشت‌های آبی استان بوشهر دارای سفره آب زیرزمینی شیرین و گوارا بود.

حسین محدثی ادامه داد: این آب‌ها با جاری شدن بر سطح زمین به تبعیت از شیب زمین از دشت جم به دشت ریز در جوار شهر ریز تشکیل رودخانه دائمی می‌داد و به جنگل گلوبردکان و در نهایت رودخانه مند می‌پیوست.

وی اضافه کرد: طی ۳۰ سال گذشته به‌دلیل عدم‌نظارت کافی از سوی منابع آب و برداشت‌های بی‌رویه و غیراصولی توسط صنایع، ایجاد سنگ‌شکن‌های قارچ‌گونه در مسیر و بستر رودخانه و کشاورزی بی‌رویه و افزایش جمعیت این سفره زیر زمینی دچار افت شدید سطح ایستایی شده است.

محدثی بیان کرد: سفره آب زیرزمینی در برخی نقاط شهرستان کاملا خشکیده است و در برخی مناطق حدود ۴۰ تا ۵۰ متر افت داشته است و طی این سال‌ها به‌ویژه در چند سال اخیر که جم و ریز به عنوان دشت‌های ممنوعه معرفی شده است متاسفانه برخورد عملی نسبت به جلوگیری از برداشت‌های غیر قانونی صورت نگرفته است و تنها هزینه تعدادی بنر و پوسترهای تبلیغاتی هدر رفته است.

آخرین تپش‌های قلب نیمه‌جان دشت جم وریز

وی اضافه کرد: قطعا این حجم وسیع از خاک که توسط آب اشغال شده است و طی این سال‌ها خالی شده است فضای زیادی از حجم خاک درون منافذ و خلل و فرج خاک در بر می‌گیرد که می‌تواند دو خطر جدی برای منطقه باشد.

محدثی ادامه داد: این منابع آب ذخیره شده مربوط به میلیون‌ها سال است که در دل خاک نگهداری و گاهی کم و زیاد شده است ولی به دلیل برداشت‌های شدید و خشک‌سالی‌های متعدد تحت هیچ عنوان قابل بازگشت نیست به این دلیل که با استخراج آب، به علت سنگینی لایه‌های متعدد خاک، لرزش و زلزله‌های خفیف زمین نشست کرده است و منافذ خاک پر می‌شود به طوری که آنچه ما طی این سی سال شاهد هستیم فقط پایین رفتن سطح ایستایی آب بوده است.

وی در همین زمینه ادامه داد: به دلیل حجم بالای برداشت آب در مدت کوتاه و خالی شدن حجم وسیعی از زیرزمین احتمال نشست ناگهانی لایه‌های بالایی دور از انتظار نیست.

نائب رئیس شورای اسلامی شهرستان جم بیان داشت: در اغلب نقاط این سفره به گفته کشاورزان و بهره برداران آب، با کف‌شکنی و فرو رفتن در دل خاک آبی موجود نیست و اقدام به حفر تونل‌های صلیبی در لایه‌های بالایی که مختصری آب‌دار است می‌کنند که به گفته کارشناسان منابع آب این دیگر آب نیست بلکه خون زمین است که از رگ‌های جسم نیمه جان زمین می‌تراود.

محدثی تاکید کرد: باید همه مردم و مسئولان دلسوز صدای آخرین تپش‌های قلب دشت‌های جم و ریز را بشنوند و وظایف خود در زمینه حراست و حفاظت از اندک آب مانده در سفره خای زیرزمینی دشت جم و ریز انجام دهند.

نشست زمین دشت جم و ریز را تهدید می کند

مدیرعامل آب منطقه ای استان بوشهر در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: با توجه به برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی، نگرانی‌ها در مورد پدیده نشست زمین در برخی دشت‌های این استان از جمله دشت‌های جم و ریز وجود دارد.

شاپور رجایی افزود: در مناطق یاد شده تاسیسات عظیم و زیرساخت‌های مربوط به صنایع بزرگ استان وجود دارد و این موضوع نگرانی‌هایی را برای نشست زمین ایجاد می‌کند.

رجایی با بیان اینکه برای اثبات بحران آب جم، نیازی به دستگاه‌های اندازه‌گیری نیست گفت: در ۵ سال اخیر بهره‌برداران برای دسترسی به آب مورد نیاز اقدام به جابه‌جایی ۱۴ حلقه چاه، کف شکنی و لایروبی حدود ۵۰۰ حلقه و حفر تعداد قابل توجهی چاه غیر مجاز کرده‌اند.

وی افزود: در همین دوره ۴ حلقه چاه به طور کامل خشکیده و از حیز انتفاع خارج شده است و به طور متوسط بالغ بر ۳۰ درصد از آبدهی چاه‌ها کاسته شده است و بسیاری از قنات‌های فعال منطقه که روزگاری نه چندان دور زبانزد خاص و عام بود از رونق افتاده و چاه‌هایی با اعماق بالا جایگزین آن‌ها شده است.

قنات های جم خشک شده اند

مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان بوشهر اظهار داشت: قنات‌های پر آب اکبر آباد، صیدی، قائدی، هنگدان، دایو، پدری، حسین آباد، چاهه، شاه نشین، تشان و دره بان، تل قلعه، بیدخوار، تنگمان جمال آباد و ده ها قنات دیگر تا ۳۰ سال الی ۴۰ سال پیش پر از آب بودند و حتی افراد نمی‌توانستند در آنها شنا کنند امروز خشکیده شده‌اند.

رجایی بیان داشت: خشکسالی‌های پیاپی و برداشت بیش از ظرفیت و توان آبدهی پایدار منابع، کسری مخزن بیش از ۱۷ میلیون متر مکعبی در سال به دشت جم و ریز تحمیل کرده است و سطح ایستابی به طور مستمر سیر نزولی به خود گرفته است به طوری که تا قبل از سال ۹۴ سالانه بالغ بر ۸۰ تا ۱۲۰ سانتی متر سطح آب در این دو دشت افت می‌کند.

وی خاطرنشان کرد: براساس نتایج گزارش‌گیری در هفت ماه گذشته روند افت منابع آبی در دشت‌های این استان همچنان ادامه دارد و با وجود بارندگی‌های پاییز امسال این روند منفی در دشت‌ها دیده می‌شود.

افت بیش از یک متری آب در دشت جم و ریز

رجایی ادامه داد: براساس بررسی‌ها بیشترین افت منابع آب در هفت ماه گذشته در دشت جم ۱۴۶ سانتی متری و دشت ریز ۱۱۸ سانتی متر است.در یک سال گذشته افت منابع آبی در دشت جم ۱۷۰ و ریز ۱۶۰ سانتی متر بوده است.

مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای بوشهر اظهار داشت: جلوگیری از اضافه برداشت و تخلف‌های چاه‌های مجاز و بستن چاه‌های غیرمجاز از جمله اقدامات مناسب برای احیا و تعادل بخشی منابع آبی است.

رجایی با بیان اینکه در شهرستان جم ۶۲ چاه غیرمجاز وجود دارد بیان داشت: جلسات با مسئولان مربوط برای تسریع در روند پر کردن چاه‌های غیرمجاز داشته‌ایم.

حالا دیگر خبری از دشت‌های سرسبز و پرآب جم و ریز نیست و جای آن را صنایع و بخش‌های شهری گرفته‌اند و هر روز بیش از پیش به منابع آبی این منطقه اسیب می‌زنند.

صدای آخرین تپش‌های این دو دشت به سختی شنیده می‌شود و نیاز است که تا این دشت به ایست کامل قلبی نرسیده است، برای بهبود وضعیت آن اقدامات عملی صورت گیرد.

خبرنگار: ابراهیم قیصری