سم آخرین راهکار مبارزه با حشرات و جوندگان

هنگامی که یک حشره یا موش در منزل یا محیط کار دیده می شود، اولین چیز که به فکر ما می رسد این است که محل را باید سریعاً سمپاشی کنیم وغافل از اینکه این روش یک راه موقت بوده واستفاده از سموم بدون بهسازی(مدیریت )محیط علاوه بر اینکه کار بی فایده ای است، موجب آلودگی آب، خاک وهوا و در نتیجه تخریب محیط زیست جانوری و گیاهی می شود و در کنار آن و مهمتر، سلامت افراد جامعه را بخطر می اندازیم؛ ضمن اینکه استفاده از سموم بدون نظارت کارشناسان مربوطه بعلت استفاده غیر علمی، موجب ایجاد مقاومت در حشرات می شود.

پس به این نکته باید توجه کرد که بهترین راه مبارزه و کاهش جمعیت حشرات و جوندگان مبارزه تلفیقی است که در این شیوه از چند روش بصورت مکمل برای مبارزه استفاده می شود که این روشها بشرح ذیل می باشد:

• بهسازی یا مدیریت محیط زیست: بهترین و موثرترین روش محسوب می شود.
• مبارزه بیولوژیکی (استفاده ازدشمنان طبیعی ): که این روش به امکانات و تخصص نیاز دارد.
• روش شیمیائی(استفاده از سموم): که این روش در پایان و پس از اجرای دو روش قبلی بویژه روش اول استفاده می شود.

در اینجا باید بدانیم که موثرترین وعملی ترین روش مبارزه با حشرات و جوندگان، بهسازی یا مدیریت محیط است. در این روش با جمع آوری و دفع بهداشتی پسماند (زباله)، فضولات حیوانی و فاضلاب می توان جایگاه تجمع موش و محل تخم گذاری حشرات را از بین برد و از زیاد شدن جمعیت آنها جلوگیری کرد.

با توجه به اینکه یکی از مشکلات بهداشتی در مناطق گرمسیری ، وفور موش و مگس خانگی و سایر حشرات و موجودات موذی می باشد، لذا جهت روشن شدن ارتباط این موضوع با عدم بهسازی محیط زیست، به راه های ازدیاد جمعیت موش و مگس خانگی پرداخته و در نهایت راه کارهایی جهت حل مشکل بیان می کنیم.

مگس خانگی:

از ۵۰-۴۰ هزار مگس که تاکنون شناخته شده، مگس خانگی بیشتر از سایر حشرات با انسان محشور است. دوره زندگی مگس از مرحله تخم تا مرحله بلوغ ۲۰-۸ روز به طول می انجامد. هرمگس در هر دوره تخم گذاری ۱۵۰-۷۵ عدد تخم می گذارد و در طول زندگی ۶-۵ مرتبه تخم گذاری انجام می دهد.

تخم مگس بعد از ۲۴-۶ ساعت، بسته به شرایط محیطی بازشده ولارو مگس از آن خارج می گردد وسپس مرحله شفیره و پس از آن مگس بالغ می باشد. طول عمر مگس با توجه به غذا، آب و سایر شرایط محیطی از ۴-۲ هقته به طول می انجامد؛ حال با توجه با اینکه مگس ها برروی مواد آلوده از جمله مدفوع انسان و زباله و… تخم گذاری می کنند ولارو مگس که متحرک بوده بعد از ۲۴ ساعت از تخم خارج شده و ممکن است از محل تخم گذاری به محیط اطراف حرکت کرده و بقیه مراحل تا تبدیل به مگس بالغ را در محیطی خارج از محل تخم گذاری طی نماید و اینکه با انتقال به موقع زباله به محل دفع ( دفن بهداشتی یا تهیه کود) بعلت انفعالات موجود موجب از بین رفتن تخم مگس موجود در زباله می گردد؛ لذا ماندن طولانی زباله در محیط زندگی موجب خارج شدن لارو مگس به محیط و تبدیل به مگس بالغ می گردد و با توجه به تعداد تخم در هر نوبت و تعداد دفعات تخم گزاری در هر نوت میتوان تصور کرد علیرغم اینکه در شرایط محیطی ممکن است همه تخم ها به مگس بالغ تبدیل نشوند، هر مگس در فاصله زمانی کم می تواند موجب تولید مگس های زیادی گردد . پراکندگی فاضلاب و سایر مواد آلوده در محیط نیز می تواند مشابه زباله به محل تخم گذاری و تولید مگس تبدیل شود.

این مگس ها خانگی علاوه بر انتقال فیزیکی عوامل بیماریزا با بدن و موی خود، بعلت تغذیه مواد پوسیده، مدفوع انسانی وحیوانی و مواد گندیده گیاهی، میتواند برخی از عوامل بیماریزا را وارد دستگاه گوارش خود کرده و با مدفوع و آب دهان از بدن خود خارج نماید لذا مگس خانگی می تواند به این دو طریق عوامل بیماریزا را از منبع آلودگی به محیط زندگی ما از جمله غذا و… انتقال دهد.

در اینجاست که با یک اقدام بهداشتی ساده یعنی نگهداری مناسب زباله در منازل (سطل مناسب مجهز به کیسه ) وتحویل به موقع (روزانه یا حداکثر یک روز در میان ) به ماموران شهرداری میتوان نقش مهمی در کاهش مگس ایفاء کرد.

موش:

موشها برای پرورش و تولید مثل به سه عامل مهم آب، غذا و پناهگاه نیاز دارند که این سه عامل در زباله تلنبار شده وجود دارد. عدم دفع بهداشتی فاضلاب وعدم بهسازی چاه های جذبی فاضلاب خانگی نیزاز دیگر عوامل تکثیر موش می باشد.

حال با این موارد اعلام شده در صورتی که محیط زیست خود را از نظر فاضلاب و زباله مدیریت نکنیم نمی توان به کنترل حشرات و موشها امیدوار بود زیرا همانطور که گفته شد سمپاشی و ریختن سموم در محیط، بدون برنامه ریزی جهت بهسازی و پاکسازی محیط هیچ نتیجه ای در بر ندارد، چون روشهای شیمیایی (استفاده از سموم ) یک روش مکمل در کنار بهسازی محیط می باشند. یعنی ما با بهسازی محیط زیستگاه موش و محل تخمگذاری مگس را از بین می بریم و برای از بین بردن موش و مگس موجود به شکل محدود و زیر نظر کارشناسان امر از سم استفاده می کنیم زیرا:

• اثر سموم محدود بوده و در بعلت شرایط محیطی از جمله نور خورشید اثر خود از دست می دهد.
• سمپاشی تلنبار های زباله بعلت اینکه مجددا ً توسط لایه دیگری از زباله پوشانده می شود ، بی اثر خواهد بود.
• ریختن سموم در محیط باعث آلودگی آب، خاک و هوا و در نتیجه تخریب محیط ریست گردیده و می تواند جانوران و گیاهان را تاثیر قرار داده و سلامت انسان را نیز تهدید نماید.

مهمترین اقدامات توصیه شده در زمینه مدیریت محیط جهت کنترل حشرات وجوندگان

• نگهداری صحیح وبهداشتی زباله در منزل محیط کار در سطل های بهداشتی درب دار، قابل حمل، قابل شستشو و مجهز به کیسه زباله و تحویل به موقع به پاکبانهای شهرداری. عدم رها سازی زباله در محیط بویژه زمین های بایر
• عدم رها سازی فاضلاب خانگی، موسسات، شرکت ها، صنوف و… در محیط
• انتقال زباله از محل تولید تا محل دفع با وسایط نقلیه بهداشتی و مکانیزه جهت جلوگیری از پخش شدن در مسیر انتقال
• دفع بهداشتی زباله از جمله دفن بهداشتی با رعایت استاندارد های زیست محیطی یا روش کمپوست (تهیه کود)
• عدم استفاده از کود های مرغی تر و غیر استاندارد در مزارع کشاورزی
• بهسازی چاه های جاذب فاضلاب و بستن کلیه منافذ اطراف آن جهت جلوگیری از عبور ومرور موش
• پاکسازی زمین های بایر که بعلت رشد درختان بومی به محل تجمع حشرات وجوندگان (موش) تبدیل گردیده است.
• بهسازی یا تخریب ساختمان های قدیمی بویژه ساختمان های متروکه
• خشک کردن آب های راکد که به محل تخمگذاری حشرات تبدیل شده است
• عدم نگهداری روباز فضولات حیوانی در محیط زندگی
• سایر اقدامات بهسازی ومدیریت محیط که چرخه ازدیاد مگس وموش وسایر حشرات وجوندگان را قطع می کند.

نوید اسماعیلی کارشناس بهداشت محیط