تعیین کننده های اجتماعی مؤثر بر سلامت

سلامت یکی از مهم ترین موضوعات اجتماعی است. بر این اساس مؤلفه های مختلفی در حوزه های مختلف اجتماعی مؤثر بر سلامت وجود دارد که به عنوان علم مؤلفه های اجتماعی مؤثر بر سلامت در دنیای امروز دیدگاه های سلامت چشم انداز وسیع تری پیدا کرده است و ضرورتاً به سمت عوامل تعیین کننده غیر طبی سلامت توجه ویژه ای معطوف گشته است.

 نکته جالب این است که هر یک از این تعیین کننده ها به خودی خود و یا از طریق تأثیر بر یکدیگر وضعیت سلامتی را به شدت تحت تأثیر قرار می دهند و سبب بروز بی عدالتی هایی در وضعیت سلامت می گردند.

 این تعیین کننده ها از قبیل وراثت، شیوه زندگی، محیط زیست، وضعیت اقتصادی_اجتماعی و … بوده که تاثیرچشمگیری بر سلامت و پیامدهای آن از جمله کیفیت زندگی دارند.

 در واقع صحیح است که مراقبت های پزشکی می توانند باعث طول عمر و یا بهبودی از یک بیماری جدی شوند ولی آن چیزی که برای سلامت جمعیت مهم است، شرایط اجتماعی_اقتصادی است که باعث می شود مردم بیمار شوند و یا نیاز به مراقبت پزشکی داشته باشند.

 ( میزان درآمد، سطح تحصیلات شخص، تغذیه، طبقه اجتماعی) بسیار بیشتر از عواملی مانند عوامل بیولوژیک سبب بیماری می شوند و در سلامت نقش به سزایی دارند که اگر نادیده گرفته شوند رسیدن به اهداف سلامتی و برقراری عدالت در سلامت را محال می نمایند. سیاست های عدالت باید بر روند بهبود شرایط  زندگی و کاری توجه نماید و تلاش نماید که این بی عدالتی ها را کاهش دهند.

 پرواضح است با مهار برخی از بی عدالتی های اجتماعی، می توان سیاست های مرتبط با سلامتی، رفاه را بهبود بخشید و مسائل اجتماعی که ریشه در فرآیندهای اجتماعی دارند را نیز اصلاح نمود که همگی این‌ها نیازمند انگیزه های قوی و همکاری بین بخشی است.

 دیدگاه تعیین کننده های اجتماعی به عواملی که به مردم برای سالم بودن کمک می کنند، بیش از خدمتی  که به مردم وقتی بیمارند کمک می کند (درمان) اهمیت می دهند.

تعیین کننده های اجتماعی سلامت و حیطه های اولویت دار عبارتند از : -تکامل دوران ابتدای کودکی، سلامت معنوی و روانی، ارائه عادلانه خدمات سلامت،  بیکاری و امنیت شغلی، تغذیه و امنیت غذایی، شیوه زندگی سالم، آموزش، آگاهی و تحصیلات، مسکن،  محیط زیست سالم، حمایت، اجتماعی،  حوادث،  حاشیه نشینی و مناطق محروم و دور افتاده، توزیع عادلانه درآمد و امنیت اقتصادی.  یعنی به عبارتی، تعیین کننده های اجتماعی سلامت شامل شرایطی است که مردم در آن به دنیا می آیند، رشد، زندگی و کار می کنند و پا به سن می گذارند.

 این شرایط در سطوح جهانی، ملی و محلی همواره تحت تأثیر توزیع پول، قدرت و منابع شکل می گیرد.

 مؤلفه‌های اجتماعی مؤثر بر سلامت عمدتاً مسئول نابرابری سلامت، تفاوت ناعادلانه و قابل اجتناب در وضعیت سلامت در داخل و بین کشورهاست برخورداری از یک زندگی سالم و با کیفیت توأم با طول عمر قابل قبول و عاری از بیماری و ناتوانی حقی است همگانی که مسئولیت و تولیت آن بر عهده دولت بوده است و پیش شرط تحقق توسعه پایدار است.

 وزارت بهداشت به عنوان متولی اصلی تأمین و حفظ سلامت مردم بوده ولی به صورت مستقیم فقط ۲۵% در حفظ سلامت جامعه نقش دارد و ۷۵% عوامل مربوط به سایر مؤلفه هایی است که با سایر نهادها و ارگان ها و فردی، کشوری و حتی بین المللی ارتباط دارد که کوشش مشترک کلیه سطوح جامعه یعنی افراد و سازمان ها را می طلبد. نکته مهم این است که منافع حاصل از خدمات سلامت و اثر بخشی آن، نقش بزرگی در خارج از بخش سلامت دارد.

یادداشت: مهندس محمود میرحاجی، کارشناس بهداشت و درمان